Twoje prawa w miejscu pracy

Jakie prawa przysługują nam w miejscu pracy, co wolno, a czego nie? Kiedy należy udać się do prawnika, a kiedy wystarczy porozmawiać z szefem lub przedstawicielem twojego związku zawodowego? Czy warto wstąpić do związków zawodowych - a jeśli tak, to do których? Im więcej zatrudnionych Polaków na Wyspach, tym więcej też wątpliwości i pytań. Warto zatem poznać swoje prawa. Po to, aby żyło się łatwiej. RAKESH PATEL, dyrektor departamentu prawa pracy w londyńskim biurze Thompsons i Adam Rogalewski (tłumaczenie) odpowiadają na najbardziej nurtujące pytania związane z prawem pracy.

Każdy racjonalny pracodawca powinien umożliwić ci wzięcie odpowiedniego zwolnienia w celu odwiedzenia lekarza w związku z chorobą, wypadkiem lub z innych zdrowotnych powodów. Pracodawca powinien ustanowić specjalną procedurę, dotyczącą zwolnień z pracy na wizytę lekarską i powinna być ona zamieszczona w twojej umowie o pracę.

Pracodawca grozi, że zabroni kobietom nosić spodnie w pracy. Czy może to zrobić?

Pracodawca ma takie prawo, jeśli umowa o pracę reguluje, jak należy się ubierać. Jednakże nie może on wprowadzić wymagań co do ubioru w pracy, jeśli dyskryminowałyby one bezpośrednio lub pośrednio ze względu na płeć. Zatem, jeśli twoja umowa o pracę stanowi, że w pracy musisz nosić odpowiedni strój, inne wymogi co do stroju, które nie wynikają z umowy, nie mogą być przez pracodawcę wprowadzane.

W tym samym miejscu pracy, na tym samym stanowisku mężczyźni zarabiają więcej niż kobiety. Co można z tym zrobić?

W Wielkiej Brytanii istnieje przeciętnie 18-procentowa różnica między zarobkami kobiet i mężczyzn. Na jednego funta zarobionego przez mężczyznę kobieta otrzymuje przeciętnie 82 pensy. Związki zawodowe wnoszą coraz więcej skarg dotyczących równego wynagrodzenia, starając się zmniejszyć tę różnicę. Dlatego kobiety, które zarabiają mniej od swoich kolegów, powinny skontaktować się z przedstawicielem związku zawodowego, do którego należą. Prawnik przygotuje taką osobę do rozmowy z menadżerem oraz rozważy ewentualne podjęcia innych działań, jeśli takie okażą się konieczne. Prowadzenie sprawy dotyczącej równego wynagrodzenia jest długim i skomplikowanym procesem, w którym to od powoda zależy, czy będzie on w stanie znaleźć osobę płci przeciwnej, do której porówna swoją pracę. Udowodnienie, że taka osoba wykonuje podobną pracę, jest najbardziej skomplikowanym elementem powództwa dotyczącego równego wynagrodzenia. W celu uzyskania dalszych informacji na ten temat zobacz: www.thompsons.law.co.uk

Czy pracownik ma prawo do zwolnienia (time off) z pracy na wizytę lekarską?

Prawo państwowe nie zapewnia ci czasu wolnego od pracy na wizytę lekarską. Jednakże każdy racjonalny pracodawca powinien umożliwić ci wzięcie odpowiedniego zwolnienia w celu odwiedzenia lekarza w związku z chorobą, wypadkiem lub z innych zdrowotnych powodów. Pracodawca powinien ustanowić specjalną procedurę, dotyczącą zwolnień z pracy na wizytę lekarską i powinna być ona zamieszczona w twojej umowie o pracę. Możesz zaoferować pracodawcy odpracowanie tego czasu później. Jednak jeśli mimo tego pracodawca odmawia ci zwolnienia albo zmusza cię do wzięcia urlopu lub bezpłatnego dnia, możesz zaskarżyć takie działanie jako dyskryminujące z powodu twojego stanu zdrowia. Dla przykładu, jeśli jesteś w ciąży lub odwiedzasz lekarza z powodu spraw kobiecych, możesz pozywać pracodawcę z powodu dyskryminacji ze względu na płeć. Jeśli jesteś niepełnosprawny, będziesz mógł swoje powództwo opierać na dyskryminacji z powodu niepełnosprawności ( Disability Discrimination Act).

Pracodawca potrąca wynagrodzenia pracownikom, którzy spóźniają się do pracy. Czy jest do tego uprawniony?

Ściśle rzecz biorąc, pracodawca nie ma prawa dokonywać potrąceń z pensji, chyba że twoja umowa o pracę tak stanowi (a więc zgodziłeś się na to) albo wyraziłeś zgodę w formie pisemnej. Jeśli sądzisz, że potrącenie było bezprawne, powinieneś wnieść skargę pracowniczą (grievance) do pracodawcy. Powinieneś to zrobić jak najszybciej po tym, jak zauważysz takie potrącenie. Jeśli nie będziesz usatysfakcjonowany rozpatrzeniem twojej skargi, powinieneś wnieść pozew do sądu pracy z powodu bezprawnych potrąceń. Istnieją specjalne terminy do wniesienia pozwu do sądu pracy, który powinien zostać wniesiony w terminie do 3 miesięcy od daty potrącenia twojego wynagrodzenia. Musisz jednak przed wniesieniem pozwu odczekać 28 dni od daty, gdy wniosłeś skargę pracowniczą (grievance) do twojego pracodawcy, w przeciwnym razie twój pozew może zostać odrzucony. Przedstawiciel związków zawodowych będzie mógł towarzyszyć i doradzać ci podczas rozpoznawania twojej skargi przez pracodawcę oraz w czasie dalszego postępowania.

Czy pracownicy agencyjni (zatrudnieni przez agencję) mają takie same prawa do wstąpienia do związku zawodowego jak zwykli pracownicy?

Pracownicy zatrudnieni przez agencje nie mają takich samych praw jak stali pracownicy, co jest niekorzystne tak dla nich, jak i dla stałych pracowników. Pracownicy ci są z reguły gorzej opłacani i z tego powodu są używani przez pracodawców jako źródło taniej siły roboczej. Pracownicy agencji nie mają stabilnej pracy, otrzymują krótsze urlopy, nie są uprawnieni do zwolnienia lekarskiego i nie są objęci zakładowym programem emerytalnym. Nawet jeśli pracują w tym samym wydziale lub firmie przez blisko rok, nie otrzymają tych samych praw co normalni pracownicy, czyli np. prawa do skarżenia bezpodstawnego zwolnienia. Pracownicy agencyjni mogą jednak wstąpić do związku zawodowego i to daje im możliwość zabrania głosu w miejscu pracy oraz uprawnia do wsparcia i poradnictwa ze strony związku zawodowego - włączając w to, gdy zachodzi taka potrzeba, pomoc prawną.

Pracownik chciałby mieć dostęp do pomieszczenia przeznaczonego na modlitwę. Pracodawca jest jednak temu niechętny twierdząc, że takie pomieszczenie nie jest potrzebne. Jakie są prawa pracownika?

Według Ustawy o Równouprawnieniu w Zatrudnieniu (równouprawnienie z powodu religii i wyznania) nie ma bezpośredniego obowiązku nałożonego na pracodawcę, aby zapewnił swoim pracownikom takie udogodnienia jak pomieszczenie do modlitwy. Jednakże, jeśli pracownik prosi o spokojne miejsce, w którym mógłby się modlić i jest ku temu specjalne pomieszczenie, a wykorzystywanie go nie miałoby niekorzystnego wpływu na działalność firmy i zatrudnionych w niej pracowników, trudno byłoby stwierdzić, że odmowa taka byłaby uzasadniona. Może pojawić się kwestia dotycząca czasu w pracy, który pracownicy poświęcają na praktykowanie swojego wyznania. Jednakże, jeśli czas, który spędzają na modlitwie, jest taki sam jak czas, który inny pracownicy spędzają na kawie, herbacie lub innych przerwach, to pracownicy tacy nie będą traktowani w sposób bardziej uprzywilejowany niż inni w miejscu pracy. Możesz porozmawiać o tym z przedstawicielem związku zawodowego. Powinno być możliwe rozwiązanie tego problemu z twoim szefem i złagodzenie jego stosunku do twojej prośby. Jeśli będzie odmawiał zgody, wtedy powinieneś rozważyć z przedstawicielem związku zawodowego możliwość wniesienia skargi pracowniczej (grievance) do pracodawcy.

W jakich przypadkach pieniądze mogą zostać potrącone z wynagrodzenia?

– Potrącenie z pensji jest możliwe, ale tylko wtedy, kiedy przewiduje to umowa o pracę, ustawa, lub dobrowolnie zgodziłeś się na pewne zasady pisemnie. Jeśli pracodawca zmniejsza albo odmawia wypłaty wynagrodzenia bez zgody wyrażonej na piśmie, takie działanie wpisuje się w bezprawne potrącenie z wynagrodzenia, nawet wtedy, kiedy jesteś winny pieniądze swojemu pracodawcy. Dlatego też, gdy np. pracownik, który został zwolniony, nie zwrócił rzeczy należących do pracodawcy - takich jak np. ubranie robocze - pracodawca nie jest uprawniony do potrącenia wartości tych rzeczy z ostatniego wynagrodzenia, chyba że pracownik wyraził na to zgodę na piśmie.

Czy pracodawca może dokonywać zmian w umowie o pracę, zawiadamiając o tym pracowników np. wywieszając informację na tablicy ogłoszeń?

– Nie może, ponieważ każde postanowienie umowy o pracę albo pisemne porozumienie musi być przekazane pracownikowi osobiście, a nie poprzez tablicę ogłoszeń.

Czy pracodawca, aby potrącić pieniądze z wypłaty, potrzebuje zgody na piśmie od swojego pracownika?

– Jeśli potrącenie nie jest dozwolone przez ustawę, pracownik musi wyrazić zgodę na każdorazowe potrącenie z jego wynagrodzenia. Nie może na przykład zgodzić się na pokrycie sumy, którą zobowiązany jest uiścić, po odejściu z pracy. Może zgodzić się na pokrycie tej sumy ze swojego wynagrodzenia.

Czy po podpisaniu zgody na potrącenie, można później zmienić zdanie?

– Nie można. Dlatego pracownik powinien upewnić się, że przeczytał taką zgodę dokładnie. Jeśli ją podpisał, będzie miał zobowiązania nawet, jeśli nie w pełni ją zrozumiał. Dlatego też, jeśli pracownik ma jakiekolwiek wątpliwości, powinien zapytać o poradę swój związek zawodowy.

W sytuacji kiedy pracownik nie chce zgodzić się na potrącenie, co wówczas powinien zrobić, gdzie najlepiej zasięgnąć porady?

– To zależy od tego, czy jest pracownikiem (employee) czy osobą świadczącą usługi (worker). W prawie pracy rozróżnienie na pracownika i osobę świadczącą usługi jest istotne. Każdy pracownik jest osobą świadcząca usługi, ale nie każda osoba świadcząca usługi jest pracownikiem. Pojęcie osoby świadczącej usługi jest więc pojęciem szerszym, w którym zawiera się pojęcie pracownika. Pracownicy mają więcej praw. Nie jest rzeczą prostą ustalenie, czy ktoś jest pracownikiem czy osobą świadczącą usługi. W skrócie można jednak powiedzieć, że sądy stworzyły różne testy, które sprawdzają indywidualne sytuacje i porównują wszystkie aspekty, by ustalić status zatrudnienia. Jednym z testów jest test kontrolny, który bada, czy pracodawca może wydawać polecenia osobie zatrudnionej dotyczące tego, co i jak powinno być wykonane. Innym jest test wzajemnych zobowiązań, który bada czy osoba zatrudniona jest zobowiązana osobiście wykonywać pracę i czy pracodawca jest zobowiązany do płacenia jej za wykonaną pracę. Jeśli przejdzie się pozytywnie te dwa testy, najprawdopodobniej uzyska się status pracownika. Jeśli jesteś pracownikiem, musisz złożyć skargę u swojego pracodawcy, zanim wniesiesz pozew do sądu pracy. Jeśli natomiast jesteś pracownikiem i nie złożyłeś skargi przed wniesieniem pozwu, to nie będzie on rozpatrzony. Każdy pracownik musi przejść procedurę wymaganą dla skarg. Jeśli natomiast jesteś osobą świadczącą usługi, nie musisz składać skargi, lecz musisz wnieść pozew do sądu pracy w terminie 3 miesięcy od momentu potrącenia.

Właśnie, czy obowiązują określone terminy dotyczące wniesienia pozwu lub skargi?

– Tak. Osoba świadcząca usługi musi wnieść pozew w ciągu 3 miesięcy, bez jednego dnia, od daty potrącenia. Pracownik musi złożyć skargę do swojego pracodawcy w terminie 3 miesięcy bez jednego dnia, od daty potrącenia i wnieść pozew do sądu pracy w terminie 6 miesięcy bez jednego dnia, od daty potrącenia. Jednakże musi upłynąć przynajmniej 28 dni od daty złożenia skargi u pracodawcy, zanim wniesie się pozew do sądu.

A co dzieje się w przypadku, kiedy nastąpiło więcej niż jedno potrącenie?

– Kiedy nastąpiła seria potrąceń, termin wniesienia pozwu liczy się od dnia ostatniego potrącenia.

Co właściwie uważa się za wynagrodzenie?

Każda suma pieniędzy, która jest płacona pracownikowi w związku z jego zatrudnieniem. Wlicza się w nią:

• Jakiekolwiek honorarium, dodatek prowizyjny, wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy, jak też jakakolwiek inna zapłata, jaką otrzymuje się w związku z zatrudnieniem, bez względu na to czy wynika ona z umowy o pracę, czy z czegokolwiek innego;
• Ustawowy zasiłek chorobowy (Statutory Sick Pay);
• Ustawowy zasiłek macierzyński i adopcyjny (Statutory Maternity Pay);
• Zagwarantowane wynagrodzenie zgodnie z ERA 96 (Employment Rigths Act);
• Wynagrodzenie za zwolnienie z pracy z powodu wykonywania obowiązków wynikających z członkostwa w związku zawodowym
• Odszkodowanie z powodów zdrowotnych, zawieszenie w pracy z tych powodów.

A czego nie wlicza się do wynagrodzenia?

• Jakakolwiek płatność wynikająca z pożyczki od pracodawcy.
• Wydatki
• Jakakolwiek zapłata dokonana jako emerytura, zasiłek albo dodatek w związku z przebywaniem na emeryturze lub odszkodowanie za utratę urzędu.
• Pieniądze uzyskane w zamian za pracę w okresie wypowiedzenia.
• Zapłata związana z redukcją etatów.
• Jakakolwiek inna płatność nie wynikająca ze statusu zatrudnienia.

Co w sytuacji nadpłaty w wynagrodzeniu albo w zwrocie wydatków?

– Jeśli pracodawca dokonał nadpłaty wynagrodzenia, możemy być zobowiązani do zwrotu nadpłaty, jeśli zwrot ów dokonany byłby zgodnie z prawem. Od sądu pracy zależy, czy takie potrącenie jest zgodne z prawem według zasad common law. Zgodny z prawem zwrot nadpłaty zależy od tego, czy powodem nadpłaty była pomyłka w prawie - tutaj zwrot nie jest możliwy - czy stan faktyczny - tutaj zwrot jest możliwy. Zwrot nadpłaty dokonanej przez pracodawcę wynikającej z błędnego zastosowana przepisów prawnych jest zwykle dozwolony. Jednakże można obronić się, jeśli potrafimy wskazać, że pracodawca przedstawił, że ta suma się nam należała, ale niedokładne informacje spowodowały, że uwierzyliśmy, że jesteśmy uprawnieni do tych pieniędzy, również wtedy, kiedy przez pomyłkę nasza sytuacja uległa zmianie (np. wydaliśmy te pieniądze). Byłoby więc niesprawiedliwym żądanie od nas ich zwrotu. Trzeba być jednak ostrożnym, bo prawo na tej płaszczyźnie nie jest pewne. Jeśli napotkamy na problemy z pracodawcą wynikające z nadpłaty, powinniśmy udać się po poradę do związków zawodowych.

Co dzieje się w przypadku, kiedy pracodawca nie zapłacił pieniędzy, jakie przysługiwały pracownikowi w zamian za pracę w okresie wypowiedzenia.

Czy można wówczas wnieść pozew o niezgodne z prawem potrącenie? – Nie, w tym wypadku powinniśmy wnieść pozew o złamanie przepisów umowy o pracę.


RAKESH PATEL jest prawnikiem i dyrektorem departamentu prawa pracy w londyńskim biurze Thompsons

(Tłumaczył: Adam Rogalewski)

OPR. JOLBI

Artykuł pochodzi z:
Cooltura

• Uaktualnij art.
• Poleć
• Drukuj
• obserwuj
• Zgłoś nadużycie